Kwasy karboksylowe

Benzoesowy kwas

Jest najprostszym aromatycznym kwasem karboksylowym. Krystalizuje w postaci igieł lub płatków, topi się w temp. 121,5^oC, sublimuje w temp. 100^oC, wrze w zatopionej rurze szklanej w temp. 249^oC. Jest trudno rozpuszczalny w wodzie, rozpuszcza się w rozpuszczalnikach organicznych, lotny z parą wodną. Otrzymywany różnymi metodami z kwasu ftalowego lub toluenu. Stosowany w wielu dziedzinach przemysłu; farmaceutycznego, spożywczego (środki konserwujące - kwas benzoesowy E 210), produkcji barwników i środków zapachowych.

Cytrynowy kwas

Bezbarwne, przezroczyste kryształy lub krystaliczny proszek, temp. topnienia 153^oC. Bardzo dobrze rozpuszczalny w wodzie, alkoholu, eterze. Występuje w roślinach (w sporych ilościach w cytrynie - stąd nazwa zwyczajowa), organizmach ludzkich i zwierzęcych (potrzebny organizmowi w cyklu dostarczania energii z węglowodanów). Otrzymywany z soku niedojrzałych cytryn lub z cukrów (glukozy, maltozy) przez fermentację za pomocą pewnych gatunków pleśni (Citromyces). Stosowany w medycynie, w przemyśle spożywczym jako regulator kwasowości w wielu produktach (galaretki, napoje, kremy, ciasta) - ma symbol E 330, jako środek do czyszczenia i polerowania stali nierdzewnej i innych metali, do produkcji żywic aldehydowych oraz nietoksycznych zmiękczaczy do tworzyw sztucznych. Nazwa systematyczna: kwas 2-hydroksy-1,2,3-propanotrikarboksylowy.

Galusowy kwas

Kwas 3,4,5-trihydroksybenzoesowy. W przygotowaniu.

Malonowy kwas

HOOCCH₂COOH

Kwas propanodiowy; alifatyczny kwas dikarboksylowy, krystaliczne ciało stałe, temp. topnienia 134^oC, sublimujące, w temp. 140-150^oC rozkładające się na kwas octowy i dwutlenek węgla: HOOCCH₂COOH CH₃COOH + CO₂. Łatwo rozpuszczalny w wodzie, alkoholu etylowym i eterze. Moc kwasu malonowego zbliżona jest do kwasu octowego. Ma on własności silnie drażniące skórę i błony śluzowe. Otrzymywany w wyniku reakcji kwasu chlorooctowego z cyjankiem potasu. Stosowany jest w przemyśle farmaceutycznym, zwłaszcza do produkcji barbituranów.

Masłowy kwas

Kwas butanowy; alifatyczny kwas monokarboksylowy, ciecz, temp. topnienia -5,5^oC, temp. wrzenia 163^oC, w temp. wyższej niż -3,8^oC miesza się w każdym stosunku z wodą, alkoholem i eterem. Posiada bardzo nieprzyjemny zapach zjełczałego tłuszczu. Występuje w zjełczałym maśle (stąd nazwa zwyczajowa) w postaci estrów z gliceryną. Otrzymywany w wyniku fermentacji surowców o dużej zawartości cukru i skrobi wywołanej grzybkami Bacillus butyricus. Stosowany do otrzymywania środków garbujących, zapachowych (estry k. masłowego) oraz leków.

Mrówkowy kwas

Kwas metanowy; pierwszy człon szeregu homologicznego kwasów jednokarboksylowych, utlenia się na bezwodnik węglowy i wodę, działa redukująco w odróżnieniu od kolejnych homologów. Jest cieczą, temp. topnienia 8,3^oC, temp. wrzenia 101^oC, miesza się z wodą, alkoholem, eterem, rozpuszczalny w benzenie. Posiada ostrą woń, nadżera naskórek. Występuje w ciele mrówek (stąd nazwa zwyczajowa). Otrzymywany technicznie z CO i NaOH pod zwiększonym ciśnieniem w temp. 150-170^oC. Wolny kwas i jego sole są stosowane w garbarstwie, przemyśle spożywczym (dodatek do żywności - symbol E 236), chemicznym i farbiarskim.

Octowy kwas

Etanowy kwas; bezwodny nosi nazwę lodowaty kwas octowy. Ciecz, temp. topnienia 16,5^oC, temp. wrzenia 118,5^oC, nieograniczenie rozpuszczalny w wodzie, alkoholu i eterze, higroskopijny, posiada ostry zapach octu. Otrzymywany katalitycznie z acetylenu (przez aldehyd octowy jako półprodukt), jako produkt uboczny suchej destylacji drewna lub w wyniku fermentacji octowej roztworu etanolu. Stosowany w przemyśle organicznym, np. jako środek acetylujący, do produkcji bezwodnika octowego i octanów, w przemyśle tworzyw sztucznych jako rozpuszczalnik i reagent, np. do produkcji jedwabiu octanowego, w przemyśle barwników, farmaceutycznym oraz w postaci octu w przemyśle spożywczym (np. jako składnik marynat) - symbol E 260.

Salicylowy kwas

o-Hydroksybenzoesowy kwas; najważniejszy hydroksokwas aromatyczny. Białe igły, temp. topnienia 158^oC, sublimuje, trudno rozpuszczalny w wodzie, łatwo rozpuszczalny w alkoholu i eterze. Posiada słabe własności antyseptyczne. Otrzymywany z fenolu w reakcji Kolbego. Stosowany w lecznictwie, w przemyśle barwników, perfumeryjnym, w syntezie organicznej oraz jako wskaźnik fluorescencyjny. Duże znaczenie mają jego sole i estry.

Szczawiowy kwas

Kwas etanodiowy; pierwszy w szeregu nasyconych kwasów dikarboksylowych. Z roztworu wodnego krystalizuje w postaci dwuhydratu, temp. topnienia bezwodnego 189,5^oC z rozkładem, sublimuje, rozpuszczalny w wodzie, alkoholu i eterze. Powstaje w wyniku utleniania wielu związków organicznych (np. cukrów) kwasem azotowym. Występuje w roślinach (szpinak, rabarbar, szczaw) w postaci szczawianów oraz w niewielkich ilościach w moczu zwierząt i ludzi. Otrzymywany w wyniku ogrzewania mrówczanu sodu do temp. 400^oC, lub przepuszczenia dwultenku węgla nad sodem lub potasem metalicznym w temp. 360^oC. Stosowany w analizie wagowej do oznaczania miana roztworu nadmanganianu potasu, w farbiarstwie jako czynnik odbarwiający, w syntezie organicznej.

Tłuszczowe kwasy

Wzory niektórych z wyższych kwasów tłuszczowych:

Warto zwrócić uwagę iż konfiguracja wiązań podwójnych w wyżej przedstawionych kwasach nienasyconych jest zawsze cis a nie trans, mimo iż ta byłaby trwalsza. Cząsteczki nasyconych kwasów tłuszczowych czy też nienasyconych izomerów trans są co prawda zygzakami (ponieważ kąt między wiązaniami wynosi 109,5^o), lecz rozciągniętymi wzdłuż prostej (pierwszy i drugi rysunek poniżej). Nienasycone izomery cis mają natomiast zgięcia (trzeci rysunek poniżej), wskutek czego cząsteczki nie mogą tak dobrze przylegać do siebie i siły oddziaływań między nimi są mniejsze niż w poprzednim przypadku. Wpływa to na obniżenie temperatury topnienia.

Jeśli powyższy wzór ma dziwny kolor tła tutaj możesz przeczytać dlaczego tak sie dzieje (punkt 10). Zobacz także: tłuszcze.