Związki wielofunkcyjne

Kwas acetylosalicylowy

Aspiryna, aspirin, polopiryna; związek krystaliczny, temp. topnienia 135^oC, trudno rozpuszczalny w wodzie, rozpuszczalny w roztworach wodorotlenków i rozpuszczalnikach organicznych. Otrzymywany przez acetylowanie kwasu salicylowego bezwodnikiem octowym. Stosowana jako lek przeciwgorączkowy i przeciwgośćcowy. Oprócz wolnej polopiryny są stosowane jej mieszaniny z węglanem wapnia, kwasem cytrynowym lub witaminą C (kalcpiryna, polopiryna S i C) oraz mieszanina z glicyną (Asprocol). Polopiryna jest lekiem mało toksycznym, ale dość silnie drażni śluzówkę żołądka.

Kwas askorbinowy

Witamina C w przygotowaniu. Jest dodawany do żywności jako antyutleniacz - symbol E 300.

Kofeina

Alkaloid występujący w postaci połączeń z kwasami garbnikowymi w surowcach roślinnych, m.in. w ziarnach kawy (0,6-2,8%), w liściach herbaty (2-3,5%), orzeszkach kola (2,6-3,5%). Uwalnia się przez prażenie lub fermentację surowca. Związek krystaliczny o charakterze zasadowym, temperatura sublimacji 180^oC, temp. topnienia 234-237^oC. Słabo rozpuszczalna w wodzie i alkoholu etylowym, łatwo rozp. we wrzącej wodzie, roztworach benzoesanów i salicylanów litowców. Otrzymywana głównie przez ekstrakcję liści herbaty i gorszych gatunków kawy lub przez metylowanie teobrominy. Stosowana jako lek pobudzający korę mózgową, ośrodek naczynioruchowy i oddechowy oraz w zatruciach alkoholem i barbituranami. Przedawkowanie prowadzi do rozkojarzenia uwagi, niepokoju i bezsenności. Środek mało toksyczny. Nazwa systematyczna: 3,7-dihydro-1,3,7-trimetylo-1H-puryno-2,6-dion.

Kokaina

Alkaloid występujący w liściach krzewu Erythroksylon coca. Jest izomerem lewoskrętnym, ma charakter zasadowy. Bezbarwne kryształy lub biały proszek, temp. topnienia 95-98^oC, temp. wrzenia 187-188^oC (przy ciśnieniu 13,3 Pa). Rozpuszczalna w chloroformie, eterze, etanolu i benzenie, trudno rozpuszczalna w wodzie. Otrzymywana przez ekstrakcję liści Erythroksylon coca. Była pierwszym lekiem o działaniu miejscowo znieczulającym. Stosowana w postaci chlorowodorku do miejscowych znieczuleń błon śluzowych. Poza działaniem znieczulającym silnie pobudza ośrodkowy układ nerwowy i wywołuje stan euforii prowadzący do nałogu. Wypierana z lecznictwa przez środki syntetyczne. Nazwa systematyczna: 2-metoksykarbonylo-3-benzoilooksytropan.